Tvrda kontaktna sočiva su izrađena, kao što im i ime kaže, od tvrdih plastičnih materijala, njihov oblik se na oku ne menja i manja su od dijametra rožnjače (kornealna sočiva). Upotrebljavaju se za korekciju refrakcionih mana, kratkovidosti (miopija), dalekovidosti (hipermetropija ili hiperopija), astigmatizma, prezbiopije i keratokonusa. Ranije su korišćena sočiva izrađena od PMMA materijala koji ne propušta kiseonik. Ova sočiva su napuštena i izuzetno retko se primenjuju.
Danas se uglavnom upotrebljavaju tvrda gas propusna sočiva (RGP – Rigid gas permeable) napravljena od novih materijala koji propuštaju velike količine kiseonika do rožnjače. Znači, tvrda kontaktna sočiva delimo na gas nepropusna (PMMA KS) i gas propusna (RGP KS).
Tvrda gas nepropusna kontaktna sočiva (PMMA KS)
Tvrda, gas nepropusna kontaktna sočiva su u masovnoj upotrebi od 1948. godine. Sastoje se od polimetilmetakrilata (polymethyl methacrylat) ili pleksiglasa. Plastika koja se koristi za izradu sočiva poseduje sledeće osobine: inertna je, netoksična za okolna tkiva, hemijski i biološki je stabilna, poseduje odlične optičke osobine, visoku transparentnost, ekstremnu izdržljivost (zadržava željeni oblik), otpornost na grebanje i nakupljanje depozita (naslaga). To su najizdržljivija kontaktna sočiva i pokazuju veliku otpornost na taloženje depozita.
Glavna mana PMMA sočiva je što ne propuštaju kiseonik. Prilikom njihovog nošenja rožnjača skoro sav kiseonik dobija iz suza (ne iz vazduha), a neznatno putem limbalnih krvnih sudova. Rezultat toga je hipoksična reakcija rožnjače, što je glavni problem kod nosilaca PMMA sočiva. Smanjenje kiseonika je vodeći uzrok gubitka osetljivosti rožnjače prilikom nošenja ovih sočiva.
Iako tvrda gas nepropusna kontaktna sočiva polako postaju deo istorije kontaktologije, još uvek se prepisuju, pre svega kao zamena već postojećim PMMA sočivima kod dugogodišnjih nosilaca koji su zadovoljni njima i ne žele da menjaju tip sočiva. Fituju se i izrađuju sa manjim dijametrom od RGP sočiva, što omogućuje bolju oksigenaciju rožnjače.
Tvrda gas propusna kontaktna sočiva (RGP KS)
Tvrda gas propusna sočiva (propustljiva za kiseonik i ugljen dioksid) ili u narodu znana pod nazivom „polutvrda sočiva“, su novija, poboljšana generacija tvrdih gas nepropusnih sočiva i postala su značajan brend na tržištu kontaktnih sočiva. Većina RGP (Rigid gas permeable) sočiva napravljena je od silikon akrilata (silikona kopolimerizovanog sa pleksiglasom - PMMA) i fluorosilikon akrilata.
- Silikon akrilatna gas propusna sočiva - Materijal je napravljen kombinacijom oksigen propustljivog silikona sa pleksiglasom, PMMA tvrdim kontaktnim sočivima. Silikon je visoko propustljiv za kiseonik, ali je suviše mekan i fleksibilan. Pleksiglas (PMMA) čini sočiva čvršćim. Odnosom od oko 65% PMMA i 35% silikona stvorena su stabilna, jaka i gas propusna kontaktna sočiva. Loša strana silikon akrilatnih kontaktnih sočiva je u tome što su sklonija nagomilavanju nečistoće, depozita iz suza (mukusa i proteina), povećanoj savitljivosti (fleksibilnosti) i smanjenoj otpornosti na površne ogrebotine.
- Fluorosilikonakrilatna gas propusna kontaktna sočiva - Fluorosilikon akrilat (Fluorosilicone acrylates) i perfluoropolietri (perfluoropolyethers) su najnoviji polimeri razvijeni u izradi tvrdih gas propusnih kontaktnih sočiva. Ova sočiva imaju visoku propustljivost za kiseonik (fluorin) te stoga mogu biti fitovana u većim dijametrima, što omogućuje veći komfor i stabilnost. Fleksibilnija su od PMMA i RGP sočiva. Dodat im je agens za ovlaživanje pirolidon (N-vinyl pyrrolidone) i fluoro karbon molekuli u cilju tefloniranja površine, što povećava otpornost na depozite (proteini, mukus, masti).
- Poslednji napredak u tehnologiji donosi koncept biomimeze. Različitim postupcima u proizvodnji poboljšava se biokompatibilnost materijala, pa razvojem novih kopolimera i specijalnim tretmanom površine materijala znatno se smanjuje neželjena interakcija sa suzama. Polisulfon (polysulphone), materijal koji se koristio za veštačke kukove je kopolimerizovan i prilagođen za upotrebu u izradi kontaktnih sočiva. Razvijena je nova tehnologija ukrštenog povezivanja polimera da bi se stabilizovao novi tanak dizajn sočiva i da se materijali za izradu kontaktnih sočiva učine biokompatibilnijim.
Ne zaboravite na...
- Određivanje dioptrije i prepisivanje naočara, fitovanje adekvatnih kontaktnih sočiva, obuku za pravilno održavanje i nošenje sočiva, pregled očiju i kontrole neophodno je da uradi stručnjak za tu oblast, oftalmolog - kontaktolog.
- Čistoća je izuzetno važna pri rukovanju i održavanju kontaktnih sočiva. Pre rukovanja sočivima važno je UVEK dobro oprati ruke blagim šamponom (tečnim sapunom), obrisati ih čistim peškirom koji ne ostavlja dlačice ili ih prosušiti vazduhom.
- Čistite i dezinfikujte sočiva po uputstvu očnog doktora - kontaktologa ili striktno poštujući instrukcije navedene na pakovanju tečnosti za održavanje sočiva koju koristite.
- Samo dosledno pridržavanje ovih uputstava i saveta očnog doktora omogućuje zdravo i udobno nošenje kontaktnih sočiva.
Obavezne naočare
- Treba naglasiti da nošenje kontaktnih sočiva ne isključuje upotrebu naočara. Pacijenti koji nose tvrda kontaktna sočiva, treba (moraju) da imaju i nose naočare, bilo da ih kombinuju sa sočivima ili da ih nose kada iz bilo kojih razloga ne koriste sočiva.
- Prilikom određivanja naočara, potrebno je veče pre odlaska u ordinaciju skinuti tvrda kontaktna sočiva ili bar 1h do 2h pre pregleda za naočare, jer izazivaju zamagljenje vida (spectacle blur).
Više informacija o fitovanju, prednostima i manama tvrdih kontaktnih sočiva možete pronaći u tekstu Prim. dr Ljiljane Kovač.